Vertellsels van Kattuuln un anner Deren E-Book

Hermann Schröder

• Herausgeber: tredition
• Kategorie: Für Kinder und Jugendliche
• Sprache: Deutsch
• Veröffentlichungsjahr: 2019

Seitenzahl: 106

Beschreibung

Dit Book is in de oostfreeske Spraak up Rheiderlander Aard schreven. Dat sall daarum gahn, dat uns Moderspraak neet verloren geiht un dat de Kinner, de in de tokomende Tied geboren worden un na d' School gahnt, ok noch weten, wo up Platt proot un schreven word.

Leseprobe

Hermann Schröder

Vertellsels van Kattuuln un anner Deren

Vertellsels för Kinner in de oostfreeske Spraak

© 2019 Hermann Schröder

Verlag und Druck: tredition GmbH, Halenreie 40-44, 22359 Hamburg

ISBN

Paperback:

978-3-7497-8721-0

Hardcover:

978-3-7497-8722-7

e-Book:

978-3-7497-8723-4

Das Werk, einschließlich seiner Teile, ist urheberrechtlich geschützt. Jede Verwertung ist ohne Zustimmung des Verlages und des Autors unzulässig. Dies gilt insbesondere für die elektronische oder sonstige Vervielfältigung, Übersetzung, Verbreitung und öffentliche Zugänglichmachung.

För Habbo

Denk alltied d´ran

Man hett eerst utlehrt, wenn all Fingers gliek lang bünd.

Löv an de, de de Wahrheid söken un twiefel an de, de se funnen hebben.

Een Woord in´t vören

Dit Vertellsels in dit Book bünd in de oostfreeske Spraak up Rheiderlander Aard schreven. Dat sall daarum gahn, dat uns Moderspraak neet verloren geiht un dat de Kinner, de in de tokomende Tied geboren worden un na d´ School gahnt ok noch weten, wo up Platt proot un schreven word.

Daar bünd seker mennig enkelt Woorden bi, de ´n heel Bült Lüü ok in Oostfreesland neet mehr weten un in Gebruuk hebben. Daarmit elk, de disse Vertellsels leest of vörleest, ok weet, wat meent is, is achtern in dit Book verklaart, wo dat up hoogdüüts heet. An ´t Enn van elker Vertellsel bünd de Woorden noch eenmal nöömt, de för de een of anner frömd wesen kunnen. Man so bruken se neet elkermaal achtern nakieken, wat dat Woord wall heten un bedüden sall.

De een of anner Leser u ´t Rheiderland wunnert sük viellicht, dat enkelt Woorden anners utschreven bünd, as se dat bi ´t Proten wennt bünd. Dat liggt daaran, dat ik mi bi de Schrievwies an dat hollen hebb, wat de Oostfreeske Landskupp utarbeidt hett of wat in dat Book „Oostfreeske Taal“ van Otto Buurmann insteiht.

Wenn een sien Kinner of Kindskinner de Vertellsels vörlesen will, sull he disse enkelt Woorden weer so utproten, as he dat sülmst lehrt hett. Man dat is ja ok elk sien Möög.

För mi was dat ´n Pläseer, disse Vertellsels uptoschrieven. Ik hebb dat för mien Grootkind Habbo maakt, de in Jannewoi van dat Jahr 2019 geboren worden is, un mit de ik blot platt proot.

All de Vertellsels hebb ik mi sülmst utdocht un upschreven. Daarto heb ik um mi to keken. Ut all dat, wat ik sach, heb ik dann disse Vertellsels van de Deren maakt. Middenmank bünd alltied Kattuuln, de good un noor Tieden overstaan mutten. Dat geiht mitunner allennig, man of un an bruukt man ok Hülp un Stöön van ´n Sied, woor man dat neet verwacht hett.

Ollerder Lüü, de in disse Bookje lesen, marken gau, dat d´r watmaaln ok noch´n bietje mehr achter de schreven Schrift schuult. Dat kann man up Platt mennigmaal mit´n paar Woorden un heel best ok mit´n Spröökje verklaren. Disse Achtergedanken hebb ik mi to´n groot Deel daarover maakt, waar de Lüü allennig of ok mitnanner alltied weer simeleren un over proten.

Saken, de achter de schreven Schrift schuulen

Wenn een labeet is, is dat ja mooi, wenn d´r ok maal unverwacht Visiet kummt.

Wo is dat wall, wenn een to Huus neet mehr seker is un man sük up´t Padd in´t Frömd maken mutt?

Wenn man to dick un to swaar is, hett man mennigmaal ´n Bült daarmit to doen, dat all weer in´t Rieg to kriegen. Daar is man dann heel blied, wenn annerseen mithelpt.

Faaktieden mut man ok sien heel Mood tosamennehmen un sük sülmst wat totrouen.

Wenn´t heel mal schofel geiht un man Kröök litt, mutt man ok simeleren, of man Hülp van anner Lüü annimmt. Ok van Lüü, mit de man faaktieds neet sovööl to doen hebben will.

Kinner gahnt to d´ Huus ut. Se willen up hör egen Benen stahn un faaktied´s kriegen se dat so good hen, as de Ollen dat nooit verwacht harren.

Uulenbiller in disse Bookje

Van ´n groot Belang in disse Book bünd de mooi Uulen-Biller, de för enkelt Vertellsels maakt worden bünd. De Biller overleggt und upmaalt het Selja Lemke. Bi Selja much ik mi an disse Stee van Harten bedanken. Ik lööv heel wiss, dat man van hör noch´n Bült Goods verwachten wesen kann.

Wat in dit Book all in steiht

Nüst bauen

Kattuuln finnen ´n Eekenboom mit ´n leeg Vogelkast

Naberskupp

An ´t Kolk leevt ok noch mennig anner Deer

De Kattuul trefft ´n jung Kaan

Een Kaan hett sük ´n Flögel broken un kann neet flegen

Eier leggen

Kattuuln bröden un kriegen Jungen.

Flegen lehren is neet licht

Eerstmaal versöken – de Kattuuln bünd an´t proberen

Jung Uulen köönt flegen

Nu geiht dat elker Dag all ´n bietje beter

Mooi Tieden

De Kattuuln bünd s´Nachts mit hör Vader unnerwegens

Patriesen bruken Hülp

De oll Kattuul weet Raad för ´n Vogelfamilje in Nood

Müskes hebben Verdreet

De verfreten Jungvogel sitt fast un bruukt Hülp

Een Hörntjenüst

De jung Kattuul is up Tour un lehrt Hörntjes kennen

Een butenbeens Küken

De Ackermanntjes weten neet, wat d´r geböhrt

Grummel treckt up

Kattuuln bi Grummel un Blitz in Swaarweer

Een Sömmerdag an ´t Kolk

De jung Kattuuln sehnt, wat anner Vogels köönt

Een Vogel, de Fissen fangt

An´t Kolk kummt ´n Vogel, de blot Fissen frett

Junge Kattuuln allennig unnerwegens

De jung Katteker is ´n heel malldarten Knevel

S´Nachts unnerwegens

De Kater verjaggt sük, as he s´Nachts up´n Uul stött

Lüttje Welt

Een Vogel is verdwolen un de Kattuuln helpen hum

Wintertied

Nu komen de noor Tieden – ok för Kattuuln

Tosamen geiht ´t beter

De oll Kattuul will mit de Voss tosamenarbeiden

Neei Leven för jung Kattuuln

De Kattuuln willen wat van de Welt sehn

Kattuul Hans flüggt in de Welt

De eerst jung Kattuul mutt up egen Benen stahn

Kattuul Albert finnt ´n neei Fründ

De tweed Kattuul lehrt ´n heel besünner Vogel kennen

An ´t Kolk geiht dat Leven wieder

Na ´n Jahr fangt dat Leven weer van vörn an.

Wo as dat all anfangen is

Dat is neet eenfach, so ´n Kolk antoleggen

Alls wat noch seggt worden mutt

Oversetten van enkelt Woorden un Spröken

Nüst bauen

Na ´n wunnerbar Dag in ´t Vörjahr treffen sük twee Kattuuln in de Schummertied. De een is´n Manntje und de anner is´n Wiefke. Se kieken sük an un proten in de Kattuul-Spraak mitnanner. „Huuuh“, seggt de Manntje un „Huuuh“, seggt ok de Wiefke. Dat heet sovööl, dat se sük wall lieden mögen. Daarna overleggen se, of se wall dicht bi ´n Vogelkast of ´n uut Boom mit ´n Höhl för Kattuuln finnen köönt.

Se flegen hen un her – van een Stee na de anner. Un daar hebben se Glück. Up ´t Kling, dicht bi ´n Kolk, steiht ´n Eekenboom. An de Eekenboom is ´n Vogelkast för Kattuuln anbrocht.

Eerst flegen se daar ´n paarmal umto man dann trauen se sük un kieken in de Vogelkast rin. Wat ´n Bliedskupp! De Vogelkast is noch neet besett. De beid Kattuul kieken sük an un se bünd sük eenig: „Dat word uns neei Huus. Hier bliev wi und hier bauen wi uns Nüst!“

De Wiefke, se heet Epke, blifft futt up de Vogelkast sitten un passt up, dat daar gien anner Kattuul of ´n anner frömde Vogel kummt. Teje, de Manntje, fangt futt an to knojen. He kickt, of dicht bi all dat Gootje, de Reef un de Ruugte liggt, de man för ´n Vogelnüst bruukt. Teje sett sük daarto eerst eenmal boven in de Boom un luurt na all Kanten.

As Kattuul kann he sien Kopp bold heel rund dreihen, sünner sük anners to rögen. Dat düürt neet lang, as he sücht, dat overall uut Holt, dröög Gress, lüttje Feern und ok Dotten van Peerhoor liggen. Dat pickt he dann all mit Snabel up un brengt dat na de Vogelkast hen.

Epke sitt in de Kast un nimmt all dat of, wat Teje anschleept, um daarmit dat Nüst torechttomaken. So bünd se de heel Dag an´t Rieten un bold hebben de Beid all ´n mooi warm lüttje Kamerke woor se tosamen insitten un ok schlapen köönt.

Kattuuln passen up un bauen hör Nüst

Annermörgen is up eenmal ´n Bült Parammel um ´t Huus. Dat geiht d´r bilangs. Daar bünd twee Spraen komen, de hebben ok docht, dat se disse Vogelkast mooi för sük bruken kunnen. Man daar komen se to laat. Dat helpt nu nix. De Spraen bünt wranterg as´n Pott full Lusen un de Grammiet frett hör bold up. Dat is toeerst so hör Maneer.

Man se köönt nett so quaad raggen un schellen as se willen, de beid Kattuuln geven hör neei lüttje Nüst neet weer her.

Man dicht bi stahnt ok noch anner Bomen mit Höhlen un ´n Bült uut Holt. Daar finnen ok de Spraen bold ´n Boomhöhl, woor se hör Nüst bauen köönt. Dree Daag later hebben sük de Vogels annanner wennt un alls is weer heel fredelk.

In´t Tweedunker sitten de beid Uulen nu faak boven in de Eekenboom un duddern tofree för sük hen. Teje, de för alls ok´n Spröök weet, meent: „Dat is doch alltied beter in´n lüttjet Huus, as boven up´n groot. Beter ´n eegen Boom, as´n frömd Holt.“ Un daarmit hett he ok ditmaal weer recht.

Schummertied

uut

Gootje

Parammel

raggen

Grammiet

Holt

Dämmerung

abgestorben

Zeug

Krach

schimpfen

Verbitterung

Wald

Ruugte

Eekenboom

Dotte

Spraen

quaad

wranterg

rieten

grobes Laub

Eiche

Strähne

Stare

selbstbewusst

mürrisch

schaffen

Naberskupp

Twee dree Daag later hebben die Kattuuln, de Teje und Ebke heten, hör Nüst so torecht maakt, as hör dat topass kummt. Nu köönt se na de Meite eerst eenmal rüsten.

Bomen und Busken worden weer gröön. Overall bleihen geel Paaskeblömen un witte Snejklokktjes. In ´t Kolk köönt de Uulen baden un daarna laten se hör Feern in d´ Sünn drögen.

Dat gifft so vööl Neeis to sehn. Kattuuln köönt heel good kieken un hören. Vööl beter as ´n Menske. Se köönt ok so stillkens flegen, dat man dat neet hört of sücht.

De beid Kattuuln bünd nu faak s´Nachts unnerwegens. Dat gifft genoog to freten un so komen se wall to hör Liek. Ok mit de Nabers, de Spraen, komen se good torecht. De Spraen hebben wall vööl Visiet und dann maken de all mitnanner ´n Bült Spektakel, man daar kann man gau to wennen. Teje meent, bi de Spraen proten de Vogels all to gliek. De hebben elk ´n Hals as ´n Scherenslieper un een Spraa hett ´t Tiffke alltied gau boven´t Water.

Wenn ´t doch weer eenmal to maal word, krupen Teje un Epke in hör Nüst in de Vogelkast, maken de Ogen dicht und slapen ´n Stündje.

Mennigmaal sitten beid Kattuuln still in hör Eekenboom, dreihen de Kopp na all Sieden un luren um sük to.

An ´t Kolk leven ok noch ´n heel Bült anner Deren. Poggen sitten an de Kant und versöken, Frientjes, Müggen un Gnudd mit hör lang Tung to fangen. Mitunner kummt ok ´n Reh an ´t Water to supen. Waterhentjes lopen unner an´t Kant. Se söken Watertieken un Wurms. Wenn ´t heet is, liggt ok faak ´n Evertaske in de Sünn up ´n Leembült.

Heel vörnehm bünd ok twee Gansen, de sük elker Tied dickdoon. De komen van wied weg ut Ägypten un se menen, dat se heel wat Besünners bünd. Se hebben ´t alltied drock un bünd ok gau up Tipp treden. Dann raggen un franten se un schellen as Ketelböters. In d´ Wintertied is de Beid dat an ´t Kolk vööls to kold. Dann leven se in Afrika. Man elker Vörjahr bünd se d´r weer un bauen hör Nüst up ´t Eiland midden in ´t Kolk.

Kattuuln kieken un sehnt ´n heel Bült anner Deren

Se weten heel genau, dat de Voss of de Ülk neet geern swemmen un dat Fell natt kriegen. Nee, de komen daar neet rover und van boven schulen de Tacken van Eeken un Ellern tegen Kanen und Kraihen. Up ´t Eiland bünd de Gansen in Sekerheit. Nüms kann hör wat andoon un se köönt hör Kükens in Free uptrekken.

In ´t Water leevt ok´ n heel Bült Fis. Um de to fangen, kummt faak Jan Schiet – de Reiger. He geiht dann mit sien lang Benen heel wies an de Kant up un daal un luurt up ´n lüttje Fis. Man de bünd ok neet dumm. Wenn se de Scharr van de Reiger komen sehnt, duken se gau in ´t deep Water un laten sük eerst mal neet sehn. Jan Schiet mutt dann faak mit Schmacht in de Moog weer oftrekken.

Daarna is dat an ´t Water weer so fredelk, dat man de Poggen quaken hören kann un de Woortenbieters sük in d´ Sünn up de Pijüntspiern of up de Papenpint ploien köönt.

stillkens

franten

Frientjes

Gnudd

up ´t Tipp treden

ploien

Snejklokktjes

to hör Liek komen

lautlos, heimlich

mäkeln, klagen

Stechmücken

kl. Gewittermücken

beleidigt sein